محوطه قره حسنلو چراغی به تاریخ باستان ایران است - وبلاگ اسلیم

به گزارش وبلاگ اسلیم، ایرنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده و گزارش های منتشر شده، محوطه قره حسنلو چراغی به تاریخ باستان ایران است.

اهمیت میراث فرهنگی ملموس و غیرملموس و کارنمودهای پژوهشی، فرهنگی، اجتماعی، مالی، سیاسی و هویتی آن بر کسی پوشیده نیست و جوامع پیشرفته و ملت هایی که برای تاریخ و فرهنگ خود ارزش قائل هستند، برای حفظ و پاسداری از آن کوشش می نمایند.

میراث تاریخی و تمدنی در کنار مزایای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و هویتی از مزایای مالی هم برخوردار است و انتظار می رود علاوه بر حفظ و صیانت از میراث ارزشمند بشری، با استفاده از روش های علمی و صحیح، از موهبت های مالی آن نیز بهره مند شویم.

زمستان 1400 بود که در پی فعالیت های احداث کارخانه فولاد در نزدیکی شهرستان نمین استان اردبیل و کشف نشانه هایی از محوطه قره حسنلو مربوط به دوره اشکانیان، موضوع حفاظت و ضرورت کاوش های باستان شناسی در آن در شبکه های اجتماعی مورد بحث و گفتگو نهاده شد. محوطه ای که گفته می گردد از آن چهار قبر و اشیای فلزی با قدمت دو هزار ساله بدست آمده است.

در اوایل امسال مطالبه گران اجتماعی و دوستداران میراث فرهنگی در استان اردبیل و بعضی نیز از منطقه ها دیگر با راه اندازی کارزار در فضای مجازی در پی برجسته سازی موضوع و تبیین اهمیت محوطه باستانی قره حسنلو برآمدند. محوطه ای که در جریان احداث کارخانه فولاد در قره حسنلو ویلکیج کشف شده است.

به گفته عدالت عزت پور، دکتری تاریخ، نویسنده و پژوهشگر تاریخ ایران با توجه به تاریخ شفاهی منطقه، برکه ای که از زمانهای قدیم در آن حوالی وجود داشته و به آن اورتا قاراما می گفتند حکایت از وجود آب به عنوان حیاتی ترین لازمه شکل گیری تمدن در این منطقه داشته است.

وی با اشاره به خصوصیات این محوطه اضافه نمود: بیشتر محوطه های باستانی کشف شده در اردبیل مربوط به دوره اشکانی است اما هیچ کدام از آثار بدست آمده این دوره به وسعت محوطه باستانی قره حسنلو ویلکیج نیست و اشیای متنوع بدست آمده نیز از این منطقه، در نوع خود منحصر بفرد و بی نظیر است.

این پژوهشگر حوزه تاریخ ایران پیرامون اینکه محوطه قره حسنلو چراغی به تاریخ باستان ایران است، یادآور شد: با توجه به کاوش های اجرا شده تمدن قره حسنلو ویلکیج، مربوط به دوره عصر آهن و دوره اشکانی است. از این محوطه باستانی که یک محوطه آئینی بوده، آثاری همانند سفالینه های ساده عصر آهن و سفالینه هایی همانند کاسه، کوزه، دیگچه و تنگ دوره اشکانی و مهمتر از همه اینها، شواهدی از چهار تدفین انسانی به شیوه طاق باز پیدا شده است.

وی ادامه داد: تدفین انسانی در ایران باستان، دارای اهمیت و جایگاه خاص خود بوده و در راستای شناخت فرهنگ، آئین ها، مذاهب و اعتقادات پیشینیان ما بسیار راهگشاست.

عزت پور اضافه نمود: سازه خشتی عظیمی که با توجه به معماری سازه؛ سه رج سنگی در زیر و هفت تا 10 رج خشتی بر روی آن در بدنه بیرونی به همراه پشتبندها و میانه و سطوح اصلی آن تا سطح خاک با خشت بنا نهاده شده است، این نوع از معماری می تواند در ادامه روش سکوسازی عصر آهن در آثاری همانند سیلک کاشان، کنار صندل جیرفت، ارگ نوشیجان ملایر قرار گیرد.

فرضیه هایی که باید جدی گرفت

وی اظهار کرد: محوطه باستانی قره حسنلو کارکرد آئینی یعنی در واقع معبد را داشته است، این نوع کارکرد فرضیه هایی را طرح می نماید از جمله اینکه محوطه مسکونی و شهری این تمدن نیز باید در اطراف و نزدیکی همین محوطه کاوش یافته باشد. برای همین ادامه کاوش ها یا هر اقدام دیگر در این منطقه احتیاج به نظرات کارشناسی و آنالیز بسیار دقیق دارد.

این پژوهشگر تاریخ ایران اضافه نمود: مهمترین ابزار آنالیز دوره های تاریخی، آثار مکتوب است و در واقع، آثار مکتوب باعث شکل گیری دوره های تاریخی شده اند، اما همه رخدادهای تاریخی هم بصورت مکتوب به نسل های بعدی انتقال نیافته و نمی یابند این امر بویژه در تاریخ باستان اهمیت بیشتری می یابد.

عزت پور ادامه داد: در چنین مواردی آثار غیرمکتوب یعنی بناها و آثار تاریخی به یاری تاریخ آمده و زوایای تاریک بسیاری را حل می نمایند، بخصوص در دوره های تاریخی مانند دوره اشکانی که منابع مکتوب برای آن دوره بسیار ناچیز بوده و نسبت به دوره های دیگر دچار فقدان منابع مکتوب است.

وی با اشاره به اهمیت آثار و بناهای تاریخی کشف شده مربوط به دوره اشکانی در ایران اظهار کرد: آثار دوره اشکانی در ایران به ندرت یافت می گردد و اغلب از بین رفته اند. اما در اردبیل، بیشتر محوطه های باستانی مربوط به دوره اشکانی است. نکته مهم اینکه هیچ کدام از آثار بدست آمده این دوره در اردبیل به وسعت محوطه باستانی قره حسنلو ویلکیج نیست و حتی اشیای بدست آمده از این منطقه هم در نوع خود منحصر بفرد و بی نظیر است.از همین رو میراث باستانی قره حسنلو ویلکیج بعنوان گنجینه دوره تاریخ اشکانی در ایران و اردبیل می تواند به بسیاری از سؤالات مبهم دوره اشکانی پاسخ دهد و بسیاری از زوایای مبهم و تاریک این دوره را روشن کند.

میراث سه هزار ساله قره حسنلو و بایسته های توسعه پایدار استان اردبیل

با آغاز عملیات احداث کارخانه فولاد نمین، کهن میراثی که تمدنی سه هزار ساله را در دل خود دارد، سر از خاک برآورده و برای ما حکایت از نیاکان و تاریخ دیرینه دارد. حالا این محققان تاریخ هستند که باید با مطالعات و واکاوی این میراث، نقاط تاریک تاریخ ایران دوره اشکانی را روشن سازند.

احداث کارخانه فولاد نمین منجر به بروز نگرانی هایی برای علاقمندان به میراث، متخصصان تاریخ و باستان شناسی و مردم استان و منطقه شده است. البته فعالان حوزه میراث مخالفتی با احداث کارخانه فولاد و توسعه استان نیستند، بلکه مطالباتی همانند ثبت ملی مخوطه، رعایت حریم و توقف هرگونه عملیات ساختمانی و عمرانی در حریم محوطه، ساخت سقف موقت برای محوطه در برابر نزولات جوی و آفتاب، احداث سایت باستانی و انتقال کشفیات به سایت و اختصاص زمین مناسب دیگر در فاصله مناسب از سایت باستانی به کارخانه فولاد بوده اند که طی روزهای اخیر یکی از مهمترین مطالبات آنها یعنی ثبت ملی این محوطه محقق شد.

در این بین اطلاع رسانی اداره کل میراث فرهنگی استان طی ماههای اخیر منجر به بروز نگرانی هایی در بین اهالی رسانه و مطالبه گران اجتماعی شده بود. رویکردی که منجر به برگزاری نشستی با حضور مدیرکل پیشین میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان با فعالان حوزه میراث فرهنگی شد. در این نشست با پذیرش انتقاد مطالبه گران نسبت به نحوه اطلاع رسانی از محوطه باستانی قره حسنلو اعلام شد که بعد از این، مجموعه روابط عمومی اداره کل کوشش خواهد نمود تا در این رابطه سوتفاهماتی نزد افکار عمومی و دوستداران اماکن تاریخی پیش نیاید.

بعلاوه مقرر شد یکی از مطالبه گران به عنوان نماینده آنها با معاونت میراث فرهنگی و سرپرست هیات کاوش ارتباط داشته باشد تا اطلاعات بروز در اختیار وی قرار گیرد و او نیز اطلاع رسانی لازم و متناسب با احتیاج افکار عمومی را درباره محوطه قره حسنلو انجام دهد.

بعلاوه اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اردبیل خاطرنشان کرد که از ظرفیت دانشگاه محقق اردبیلی برای گروه باستان شناسی استفاده و در این رابطه تفاهم نامه ای منعقد خواهد شد و بخشی از حفاطت و صیانت از محوطه قره حسنلو به این گروه سپرده گردد. حالا و در شرایطی که سکان راهنمایی اداره کل میراث فرهنگی استان به فردین عینی سپرده شده انتظار می رود در دوره تازه نسبت به رفع کردن این خلا و همراه و هم افزایی مطالبات این فعالان با توسعه و تعمیق مطالعات باستان شناسی اقدام گردد.

کارخانه فولاد برای محوطه باستانی قره حسنلو چه نموده است

تیر امسال نایب رئیس مجلس شورای اسلامی در پاسخ به نگرانی افکار عمومی از سرنوشت محوطه باستانی در جوار کارخانه در حال احداث فولاد گفت: محوطه باستانی قره حسنلو نمین که در محدوده کارخانه فولاد کشف شده است، حفاظت و صیانت می گردد.

علی نیکزاد اظهار کرد: با توجه به نهاده شدن محوطه باستانی قره حسنلو نمین در محدوده کارخانه فولاد در حال تاسیس، حتما مباحث فرهنگی و میراثی به وسیله این مجموعه در نظر گرفته می گردد و بنای کشف شده حفاظت خواهد شد.

وی اضافه نمود: کارخانه فولاد، روی میراث فرهنگی احداث نمی گردد و خود کارخانه مبلغ 970 میلیون تومان در قرارداد با پژوهشگاه میراث فرهنگی برای کاوش محوطه باستانی قره حسنلو هزینه نموده است.

ثبت ملی و انتظارات بعدی مطالبه گران

براساس اعلام اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اردبیل، در مرداد امسال بنای تاریخی قره حسنلو نمین با شماره ثبتی 33804 در لیست آثار ملی غیرمنقول کشور به ثبت رسید و لوح ثبتی این بنا با امضای مقام عالی وزارتخانه متبوع قرار است به استاندار اردبیل ابلاغ گردد.

این اداره کل خاطرنشان کرد که از قبل در اطراف محوطه قره حسنلو نزدیک به 2 هزار هکتار تغییر کاربری انجام و تحویل منطقه ویژه مالی نمین شده بود. نیمه دوم سال گذشته برای احداث و ایجاد کارخانه آهن و فولاد در این محدوده، استعلامی از اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل انجام و برای واگذاری 97 هکتار از منطقه ویژه مالی برای اجرای طرح درخواست نظر کارشناسی شده بود.

طبق اعلام اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اردبیل؛ سه هزار و 300 مترمربع از 97 هکتار یاد شده در محوطه تاریخی قره حسنلو نمین واقع شده است و در بقیه زمین یعنی 96 هزار و 630 مترمربع، امکان فنی اجرای طرح وجود داشت ولی سرمایه گذار و طراحان کارخانه فولاد خاطرنشان کردند بخاطر مسائل فنی، در بخشی از سه هزار و 300 مترمربع واقع شده در محدوده تاریخی احتیاج به استقرار دستگاه هایی دارند.

برابر اعلام روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اردبیل با امضای قراردادی به ارزش 9 میلیارد و 700 میلیون ریال بین سرمایه گذاران و پژوهشگاه میراث فرهنگی در تهران، کاوش نجات بخشی محوطه با نظارت این پژوهشگاه آغاز شد و از بهمن سال گذشته عملیات نجات بخشی آغاز و تا 15 اردیبهشت امسال انجام شد و از مجموع سه هزار و 300 مترمربع محوطه، در 900 متر مربع از محدوده، یک بنای آیینی مربوط به دوره اشکانی با 2 هزار سال قدمت و چهار مورد تدفین بدست آمد که این تدفین ها و اشیای دیگری که بدست آمده، بعد از بازسازی به مخزن مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی تحویل داده شد.

اکنون که به مدد شبکه های اجتماعی، حساسیت افکار عمومی و پیگیری وبلاگ اسلیم و کوشش مسئولان مرتبط، محوطه باستانی قره حسنلو در استان اردبیل به ثبت ملی رسیده، دغدغه مطالبه گران اجتماعی و علاقمندان به آثار باستانی انتها نیافته است، بلکه با دقت تمام پیگیر موضوع هستند تا ببینند چه برنامه هایی برای حفاظت و نگهداری و معرفی آن تعریف و اجرا خواهد شد و مهمتر از آن، سرنوشت قره حسنلو در جوار کارخانه فولاد چه خواهد شد و چه ملاحظاتی در فرایند احداث کارخانه اندیشیده می گردد؟