صنایع دستی میراثی فراموش نشدنی - وبلاگ اسلیم

به گزارش وبلاگ اسلیم، در شروع تاریخ به طورکلی در کنار بستر رودخانه، دریاچه و یا هر جا که آب و خاک مناسبی وجود داشته مراکز سکونت انسانی شکل گرفته است. اگرچه در روستاهای ایران فعالیت های مالی به ویژه در بخش کشاورزی گاهی با رونق و افزایش محصول و گاه نیز با خشکسالی و رکود درگیر و همراه بوده است، اما به هرحال بخش کشاورزی و دامپروری در اقتصاد ایران و رشد و توسعه جمعیت نقش مهمی داشته است.

همیشه و در طول سال های متمادی، صنایع دستی در کنار کشاورزی و دامداری یکی از عوامل مهم و مکمل درآمد اقتصاد خانوارهای روستایی در کشور بوده است. به ویژه در سال هایی که کشور با خشکسالی روبه رو بود و تامین معاش به واسطه کشاورزی و دامپروری دچار مشکل می شد، این هنر صنعت توانست به عنوان تامین نماینده بخشی از احتیاج مالی خانوارهای روستایی نقش آفرینی کند.

دسترسی آسان به مواد اولیه با قیمت مناسب، فراوری آسان به واسطه بومی بودن و آموزش سینه به سینه از والدین به فرزندان و... از خصوصیات مهمی است که زنان و مردان روستایی را مجاب می کرد تا با صرف زمان و هزینه ای اندک محصولات صنایع دستی زیبایی را خلق نمایند تا علاوه بر برطرف احتیاج زندگی روزمره، به عنوان کالایی هنری عرضه نموده و یاریی به اقتصاد خانواده نمایند.

صنایع دستی که با دستان خلاق زنان و مردان این سرزمین فراوری شده، نشان از آداب، رسوم و فرهنگ هر منطقه دارد و می تواند موجب اشاعه و ترویج این فرهنگ باشد.

متاسفانه گذر زمان و کندی پیشرفت در روستاها از نظر امکانات بهداشتی و تحصیلی و عوامل دیگر و عدم حمایت از بخش عشایر و کوچ نشینی و مهاجرت بی رویه از روستا به شهر، فراوریات صنایع دستی را در ورطه فراموشی سوق داده است و بستر اولیه صنایع دستی که در روستاها و عشایر توسعه یافته در معرض نابودی است.

حمایت دستگاه های دولتی و غیر دولتی از هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی می تواند نقش بسزایی در اشتغال و درآمد خانوار داشته باشد. سال های گذشته دوره های آموزشی توسط متولیان صنایع دستی در شهرها و روستاهای کشور برگزار می شد که متاسفانه اخیرا شاهد برگزاری آن نیستیم. برگزاری این دوره های آموزشی هنرمندان و صنعتگران زیادی را به جامعه معرفی نموده است که امروزه شاهد فراوری محصولاتی همراه با نوآوری و احیای هنرهای منسوخ شده توسط این هنرمندان بوده ایم.

یکی از اقدامات جدی و مهمی که در چند سال اخیر برای رشد و توسعه صنایع دستی در پیش گرفته شده حمایت از بخش فراوری است، این مهم در بعضی کشورها با ایجاد کارگاه های عظیم و متمرکز برای برطرف مشکل پراکندگی و غیر متمرکز بودن واحدها پیگیری می گردد. شکل گیری کارگاه های عظیم و متمرکز زمینه تقسیم کار و اعمال مدیریت صنعتی در حوزه صنایع دستی را فراهم می سازد و در نتیجه رشد و توسعه این حوزه را شاهد خواهیم بود؛ این ویژگی که موجب کنترل و ارتقاء کیفیت در تمامی مراحل ساخت و فراوری محصولات صنایع دستی می گردد، در کشور ما علی رغم بعضی مزیت ها متاسفانه به خوبی اجرایی نمی گردد و مسائل اساسی هنرمندان و صنعتگران هنوز بر جای خود باقیست.

آنچه مسلم است ایجاد بستر مناسب و شرایط قابل قبول و تدارک فضایی امن برای فراوری صنایع دستی و هنرمندان، صنعتگران و سرمایه گذاران این حوزه، حمایت و همگرایی همه دستگاه های اجرایی کشور را می طلبد. این همگرایی را می بایست در همه حوزه ها از دسترسی آسان هنرمند به مواد اولیه تا فروش و عرضه فراوریات آن به مصرف نماینده نهایی و همچنین برطرف و تسهیل موانع تسهیلات بانکی تا مسائل صادرات و گمرک ببینیم.

حمایت از صنایع دستی علی الخصوص در روستاها می تواند مزایای بسیاری از جمله عدم مهاجرت به شهرها، عدم ایجاد معضلات حاشیه نشینی در شهرها، یاری به اقتصاد و درآمد خانوار، افزایش فراوری و ایجاد ارزش افزوده در مواد اولیه بومی روستاها، ایجاد اشتغال با کمترین سرمایه و ده ها مزایای دیگر را برای کشور در پی داشته باشد.

خیلی از کشورهای جهان باتوجه به نبود زیرساخت های لازم به خصوص در بخش صنعت به داشته های خود در حوزه صنایع دستی که در طول دوران چند هزار ساله سینه به سینه به ارث رسیده و با سرمایه گذاری اندکی فراوری می گردد، روی آورده اند.

صنایع دستی یکی از حوزه هایی است که کشورهایی نظیر چین، هندوستان، پاکستان، مالزی، مغرب و... با توجه به آن و بکارگیری آن در کنار صنعت گردشگری دستاوردهای خوبی را در حوزه مالی به دست آورده اند.

صنایع دستی می تواند به عنوان بالی برای توسعه و رشد صنعت گردشگری باشد و این دو در کنار یکدیگر مکملی برای ترویج فرهنگی، آداب و رسوم کشورها هستند.

با توجه به وجود اقوام مختلف در کشور و همچنین استان گلستان فراوریات محصولات صنایع دستی از تنوع بالایی برخوردار است و با این تنوع بالا عرضه و فراوری صنایع دستی با تقاضای خرید این هنر صنعت همسان نیست که می بایست دولت با مشوق هایی صادراتی برای این حوزه، هنرمندان، صنعتگران و صادرنمایندگان با تجربه را به صادرات صنایع دستی به خارج از مرزها ترغیب نموده تا در سال های آینده شاهد رونق در این هنر صنعت باشیم.

با آرزوی این که چراغ کورسوی کار و کوشش در حوزه فراوری صنایع دستی در این سرزمین به خاموشی نگراید و همچنان ما و دولتمردان وامدار و پاسدار این میراث و تحویل آن به دست آیندگان باشیم.

* کارشناس صنایع دستی معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی استان گلستان