چرا آمریکا از چین می ترسد؟ - وبلاگ اسلیم

به گزارش وبلاگ اسلیم، در پی تشدید تنش های اخیر میان دولت ایالات متحده آمریکا و اپلیکیشن چینی تیک تاک و تهدید دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا مبنی بر ممنوع سازی عرضه و فعالیت این اپلیکیشن در داخل خاک آمریکا، بار دیگر مساله تشدید تنش ها میان چین و آمریکا، به تیتر اصلی رسانه های خبری در دنیا تبدیل شده است. پیش از این نیز دولت آمریکا تنش های گسترده ای را علیه شرکت چینی هوآوی به راه انداخته بود (این تنش ها هنوز هم در جریان هستند) و به بسیاری از کشور های دنیا هشدار داده بود که گسترش فعالیت های این شرکت و به طور خاص توسعه اینترنت 5G توسط آن در اقصی نقاط دنیا، چیزی غیر از گسترش دامنه نفوذ مخرب و منفی چین در عرصه بین المللی را به دنبال نخواهد داشت. دولت آمریکا حتی بسیاری از شرکت های آمریکایی را نیز در این رابطه تهدید کرد که هرگونه همکاری آن ها با شرکت هوآوی، تبعات و پیامد های جبران ناپذیری را برای آن ها به دنبال خواهد داشت و واشنگتن بر علیه آن ها اعمال تحریم خواهد کرد.

به گزارش وبلاگ اسلیم، با این همه، آنچه که در این میان جای سوال دارد پرداختن به این پرسش اساسی و کلان است که چرا ایالات متحده آمریکا، نسبت به چین و مسائل آن حساس است؟ چرا وزارت دفاع آمریکا سال هاست که جمهوری خلق چین را به عنوان دشمن درجه یک امنیت ملی آمریکا در عرصه جهانی در نظر می گیرد؟ چرا شورای روابط خارجی آمریکا به طور خاص در سال 2019، محتمل ترین گزینه درگیری نظامی آمریکا در این سال را درگیری با چین در مورد جزیره تایوان می داند؟ چرا دولت ترامپ اقدام به راه اندازی یک جنگ تجاری عظیم بر علیه چین کرده است؟ و در نهایت چرا اندیشکده ها و محافل تحقیقاتی آمریکا تا این حد نسبت به اوج گیری چین در عرصه معادلات بین المللی حساس هستند؟ به نظر می رسد که می توان پاسخ به این پرسش ها را از دو منظر داد.

حساسیت آمریکا نسبت به ایدئولوژی و جهان بینی چینی به عنوان گزینه جایگزین نظام سرمایه داری غربی

یکی از موارد مهمی که ایالات متحده آمریکا با تکیه بر آن، نسبت به سیاست ها و اقدامات چین حساس است این نکته می باشد که این کشور (چین)، در تلاش است با تکیه بر گفتمان و ایدئولوژی خاص خود، به مثابه رقیبی برای سرمایه داری غربی درآید و عملا این نظام و سیستم را که سال ها در عرصه معادلات بین المللی از موقعیت هژمونیک و برتر برخوردار بوده، کمرنگ سازد و نقش و جایگاه خود را در یک نظام بین المللی جدید، که بیش از گذشته با اهداف و منافع آن هماهنگ است، ارتقا بخشد.

در این چهارچوب، کارشناسان و نظریه پردازان روابط بین الملل به طور خاص به نظریه انتقال قدرت/Power Transition Theory اشاره دارند و می گویند: چین وارد نظام بین المللی شده که ایالات متحده آمریکا و دیگر قدرت های غربی آن را تعریف کرده و به آن شکل داده اند. این قدرت ها، تمامی مزایا و امتیازات نظام بین الملل را به نحوی تعریف و سازماندهی کرده اند که در اختیار خودشان قرار بگیرد. این در حالی است که چین به عنوان یک قدرت برجسته سیاسی و مالی در جهان کنونی، که اندکی دیر به نظام بین الملل پا گذاشته، متناسب با قدرت خود از نظام بین الملل سهم نمی برد و همین مساله، این کشور را به یک چالشگر بالقوه بر علیه نظام بین الملل غرب محور تبدیل کرده است.

از این رو، چینی ها بر آن هستند تا تمامی ظرفیت های ایدئولوژیک و مادی خود را به کار گیرند تا نظام بین المللی غربی و به طور خاص ایالات متحده آمریکا را تضعیف کنند و نظام بین المللی جدیدی را با موضوع خود و دیگر قدرت های نوظهور پایه گذاری کنند. از این رو، بایستی به این کشور به چشم یک تهدید نگریست و سیاست مهار/Containment Policy را که آمریکا در قبال شوروری به کار می گرفت، این مرتبه در مورد چین اجرایی کرد.

در خلال همین نظریه انتقال قدرت، خیزش جهانی چین، در ابتدا از منطقه ای که در آن واقع شده، شروع خواهد شد. کارشناسان معتقدند اقدام چین علیه تایوان و تلاش جهت ضمیمه کردن آن به خاک خود (چینی ها بر این باورند که تایوان بخشی از خاک چین است که در جریان انقلاب کمونیستی این کشور در سال 1949 از آن جدا شده است)، نمودی عینی از تلاش منطقه ای چین جهت خیزش جهانی اش است. درست به همین دلیل است که آمریکایی ها بر این باورند که بایستی در برابر آنچه آن ها جاه طلبی های چین در مورد تایوان می خوانند، ایستادگی کرد و با تمام قوا از دولت تایوان حمایت کرد.

در همین رابطه، یک استاد برجسته علم روابط بین الملل به نام جان میرشایمر (استاد روابط بین الملل دانشگاه شیکاگو) بر این باور است که خیزش جهانی چین، مسالمت آمیز نخواهد بود و تایوان نقطه شروع درگیری این کشور با آمریکا جهت ارتقای موقعیت جهانی خود و به چالش کشیدن نظام بین المللی غرب محور است. میرشایمر نبرد میان چین و آمریکا را نبردی عقیدتی و ایدئولوژیک می داند و معتقد است چینی ها با تکیه بر قدرت نرم و ارائه تصویری زیبا از ایدئولوژی و فرهنگ خود سعی دارند ملل مختلف را به خود جذب کرده و متعاقبا، دامنه نفوذ و قدرت آمریکا را محدود سازند و صاحب موقعیت هژمونیک رد عرصه بین المللی شوند.

وحشت ایالات متحده آمریکا از گفتمان عملگرایی مالی چین

یکی دیگر از محرک های عمده حساسیت و نگرانی ایالات متحده آمریکا در مورد چین، گفتمان عملگرایی مالی است که رهبران چینی از سال 1978 و همزمان با روی کار آمدن دنگ شیائوپنگ، رهبر تحول گرای چین در پیش گرفته اند. بر اساس این گفتمان، چینی ها، اولویت اصلی را در عرصه سیاست خارجی، دغدغه های مالی می دانند و از تمامی ظرفیت های ممکن جهت تسهیل رسیدن به اهداف و منافع مالی چین در اقصی نقاط جهان، بهره می برند. این مساله موجب شکل گیری نوعی گفتمان عملگرایی مالی در سطوح مختلف در چین شده که بر اساس آن، از هر ابزاری برای تامین منافع مالی این کشور بایستی استفاده کرد. این رویکرد در نوع خود به نوعی یادآور این جمله مشهور است که می گوید: هدف، وسیله را توجیه می کند.

درست بر اساس همین رویکرد عملگرایانه، چینی ها جهش خیره کننده ای را در زمینه توسعه دامنه نفوذ مالی خود در جهان تجربه کرده اند. در واقع آن ها سنگر های متعدد مالی را در کشور های مختلف جهان فتح کرده اند که این مساله خود، دامنه نفوذ و توان مالی لیبرالیسم غربی (به طور خاص هژمونی مالی آمریکا) را تضعیف کرده است.

به عنوان مثال، چین و کشور های قاره آفریقا در سال 2000 میلادی، روابط تجاری چندان گسترده ای نداشتند. با این حال، چین پله پله توانست در عرصه گسترش روابط مالی با کشور های آفریقایی اوج بگیرد و تنها ظرف 9 سال، با کنار زدن کشور های قدرتمندی نظیر آمریکا، فرانسه، انگلستان و برخی دیگر از قدرت های اروپایی، به شریک اول تجاری قاره آفریقا تبدیل شود. این مساله سبب شده تا عده بسکمک از ناظران و تحلیلگران، نسبت به آنچه رویکرد غیراخلاقی و صرفا منفعت طلبانه چین در زمینه مسائل مالی می خوانند هشدار دهند و آن را تهدیدی جدی بر علیه اقتصاد جهانیِ غرب محور توصیف کنند.

با این حال، کشور های ضعیف مثل کشور های آفریقایی بر این باورند که چین، بر خلاف آمریکا و قدرت های غربی، در ازای کمک های مالی که به آنها می کند و همچنین در ازای روابط تجاری که با آن ها دارد، درخواست دریافت امتیازات خاصی را ندارد و به طور خاص، مسائل سیاسی را از مالی جدا می سازد. این مساله، عملا به نمودی از عملگرایی مالی چین و گفتمان ایدئولوژیک آن در سطح جهان تبدیل شده که موجب شده بسکمک از کشور های در حال توسعه، به سمت آن گرایش پیدا کنند. موضوعی که متعاقبا با تضعیف موقعیت جهانی آمریکا و غرب همراه خواهد بود.