نون خ 4؛ چوب حراج به یک برند یا منطبق با زمانه؟ - وبلاگ اسلیم

به گزارش وبلاگ اسلیم، تنها چشم امید تلویزیون در نوروز و رمضان سال جاری به سریال نون خ 4 سعید آقاخانی بود. همه منتظر بودند ببینند فصل چهارم از سریالی که سال های قبل توانسته بود توجه ها را جلب کند و در بالاترین خانه جدول نظرسنجی قرار گیرد سال جاری چه خواهد نمود. بعد از گذشت چند قسمت، خیلی ها نوشتند سریال انتظارشان را برآورده نکرده و آقاخانی در این فصل نتوانسته قدرتمند به میدان بیاید.

به گزارش فیلم نیوز، بیشتر منتقدان سریال معتقدند آقاخانی نتوانسته داستانی پرکشش و پرتعلیق ایجاد کند و از این جهت مخاطبان آنطور که باید با آن همراه نشده اند با اینحال مدافعان سریال معتقدند این کمدی هم متاثر از شرایط زمان اخیر بوده و از این جهت نمی توان انتظار داشت به همان نسبت سال های قبل خنده دار باشد. در ادامه یک نقد منفی و یک نقد مثبت درباره این سریال منتشر نموده ایم.

دیدگاه منفی/ چقدر حیف شد، آقای آقاخانی!

ماجرا خیلی هم پیچیده نیست؛ اصلا تبدیل به یک قاعده شده است، انگار! هر تجربه پیروزی در سینما و تلویزیون ما آنقدر باید تکرار گردد تا از نفس بیفتد! تا دیگر توقف چرخه بازفراوری آن نه یک انتخاب و گزینه در مسیر یک طراحی حرفه ای و از پیش معین شده که تنها راهکار ممکن باشد؛ حتی بدتر از آن اینکه راه گریزی از آن نباشد! در چند دهه گذشته و به طور خاص در حوزه سریال های تلویزیونی، کم نبوده اند برند هایی که در گام های اولیه روبروه با مخاطب خروار خروار اعتماد و آبرو برای تیم سازنده فراهم آوردند، اما در ادامه تا توانستند چوب حراج به همین اعتبار زدند و صرفا برای بودن و ادامه داشتن، مخاطب را به مرحله خستگی و دلزدگی رساندند و شد آنچه نباید می شد!

نون خ اولین نمونه نیست و آخرین نمونه هم نخواهد بود. سریال پیروزی که به استناد همین قاعده، از همان هفته های اولیه ای که خبر پیش فراوری و فراوریش در رسانه ها منتشر شد، نگرانی اش هم به جان مان افتاده بود که نکند این بار هم همان گردد و شد! سعید آقاخانی که باید اعتراف کنیم در سال های اخیر یکی از معدود پرچم داران سریال سازی طنز در تلویزیون و شبکه نمایش خانگی بوده و هنوز هم چهره ای معتبر در این عرصه به شمار میرود، برای رساندن نون خ به فصل چهارم دست به ریسک خطرناکی زد که ای کاش نمی زد.

او که در فصل ابتدایی این مجموعه حسابی خوش درخشیده بود و در کنار مخاطبان عام طیف گسترده ای از منتقدان و صاحب نظران رسانه ای را هم به تحسین واداشته بود، در فصل های دوم و سوم توانست این اعتبار را به دندان بکشد و آن را خان رضایت مخاطبان سخت گیر تلویزیون عبور دهد، اما در گام چهارم به نظر می رسد خودش هم به نفس نفس افتاده است! نون خ 4 همچون دو فصل قبلی بیش از هر چیز از منظر داستان در معرض خطر قرار داشت و اتفاقا از همین زاویه هم بزرگ ترین آسیب را دیده است.

آقاخانی شاید در فصل دوم و سوم توانسته بود یک داستان پرکشش را به عنوان خط اصلی اتفاقات و اتفاق افتاده ها انتخاب کند، اما این بار تمام بار را بر دوش خرده داستان ها و بدتر از آن بر دوش طنازی شخصیت ها گذاشت و همین شد که هر چه تعداد قسمت های فصل چهارم بالاتر رفت، مخاطبان بیشتر با این سردرگمی روبرو شدند که واقعا داستان چیست؟!

افسوس برانگیز اینکه ماجرای حمله گرگ و تقابل دو اهالی دو روستا برای مقابله با آن ایده ای مجذوب نماینده برای آغاز بود و در چند قسمت ابتدایی هم به خوبی توانست مخاطبان را به ادامه داستان امیدوار کند، اما خیلی زود با رها شدن این خط داستانی و رو شدن ایده های فرعی دیگری مانند کشتن گاو سلمان، خواستگاری از ده بالا، جوایز قابلمه ای و مسابقه فوتبال، قسمت به قسمت بر پراکنده گویی سریال افزوده شد و چیزی جز طنازی های گاه به گاه از سوی بعضی شخصیت ها باقی نماند! ورود شخصیت اغراق شده حمید آذرنگ به ماجرا که در فصل های قبلی هم جزو کاراکتر های ناپیروز این مجموعه بود، به این سیر نزولی شتاب بیشتری داد و حتی یکدستی فضای سریال در قسمت های ابتدایی را هم از بین برد.

سعید آقاخانی کارگردان و بازیگر بسیار توانمندی است و اگر این نبود که انتظارمان از نون خ هم همانی بود که از سیل سریال های بی خاصیت این سال های تلویزیون داشتیم. او همین سال گذشته با همراهی امیر وفایی در مقام فیلمنامه نویس، سریال راز بقا را راهی شبکه خانگی کرد و طبیعی است که نون خ 4 نتواند انتظارمان از این تیم دو نفره را برآورده سازد. این فصل از سریال آقاخانی دقیقا همان اتفاقی بود که نباید می افتاد. نون خ الان به مرحله حراج اعتبار فصل های گذشته رسیده و با این دست فرمان بعید است در قسمت های به جای مانده هم بتواند اندوخته تازه ای به این اعتبار بیفزاید و این همان اتفاقی است که ناگزیرمان می نماید بگویم، چقدر حیف شد آقای آقاخانی!

دیدگاه مثبت/ متناسب با حال وروز زمانه

ساخت نون خ در سالی که گذشت ریسک بزرگی برای سعید آقاخانی بود، بخش هایی از جامعه حتی هنرمندانی را که با پلتفرم ها کار می نمایند قضاوت می نماید، صداوسیما که جای خود دارد. به هر حال آقاخانی تصمیم سختی گرفت و در نوروز خالی از طنزِ 1402 نون خ را روی آنتن برد و گهگاه انتقاداتی هم نسبت به آن شنیده شد، نقد هایی نظیر آن چه که بعضی ناکامی در خلق موقعیت های کمیک می نامند و خب اصلا فرض می کنیم نون خ کمتر از فصل های قبل پیروز شده از مخاطبش خنده بگیرد، اما مگر غیر از این است که هر اثر نمایشی خواسته و ناخواسته احتمالا باید تبلور حال و روز زمانه و مردمش باشد؟

در فضایی که شادی در حداقلی ترین شرایط است، آیا این که نون خ به جای اولویت دادن به کمدی، ساخت موقعیت های کنایه ای و استعاره ای را انتخاب نموده از سر ضعف است؟ بی گمان، نه! اگر کمی منصفانه به ماجرا نگاه کنیم و البته نیم نگاهی هم به واکنش مخاطبان در شبکه های اجتماعی داشته باشیم بهتر درک خواهیم کرد که مخاطبان سریال هم زبان کنایه ای نون خ را درک نموده اند و اصلا همان موقعیت های به ظاهر کمتر خنده دار، اما کنایه دار بیشتر به مذاق مخاطبان کار خوش آمده.

برای روشن تر شدن ماجرا باید نگاهی به مصداق هایی از دنیا خیالی آدم های نون خ داشته باشیم، اولین تمهید فیلمنامه نویس که دستش را برای ایجاد قیاس و ساخت فضای استعاره ای باز نموده، همان دو شقه کردن جغرافیای داستان است؛ دِه پایین و دِه بالا. ساخت و پرداخت کاراکتر رامین در چنین فضایی شکل می گیرد، رفت و برگشت های رامین میان دِه پایین و دِه بالا، تیپی آشنا از این روز های زندگی در ایران را برایمان می سازد که حتی عنوان هم دارد؛ آدم های وسط باز که کوشش می نمایند هم از توبره بخورند و هم از آخور.

رامین در شکل صحبت کردنش، در بیان مواضعش و در چرخش هایش در واقع حرف دل مخاطب خسته را می زند. مصداق دیگر، اما خلیل است، تیپ سودجو و منفعت طلبی که با چِک امکان خرید هر چیزی را دارد، شرایط استعاره ای خلیل را همین چِک های در دستش عمق داده. اما خب رِندیِ آقاخانی و وفایی (نویسنده فیلمنامه) در این بوده که در اسارت ساخت موقعیت های نمادین نمانده اند و فرآیند انتقال پیغام مختل نشده. نمونه اش تمام اشاراتی است که در فرم یک مسابقه فوتبال راجع به لزوم جوانگرایی در کار کاشته شده و اتفاقا مخاطب هم متوجه آن می گردد، علت اصلی شکست تیم فوتبال دِه پایین بازی ندادن به جوان ها بود، نون خ حرفش را می رساند بدون آن که توی ذوق بزند.

به تاکید پنهان این سریال بر فرزندآوری توجه کنید، سکانس ویارِ شبکه دو در خواستگاری از شیرین، یا سکانس جدل فریده و کیوان بر سر فرزندآوری و یا اصلا نطق رامین در مدح بچه دار شدن، ویا دلایل پیروزیت ده بالا نسبت به ده پایین (فرزند بیشتر، جوانى جمعیت، نیروى کار بیشتر داشتن و اهمیت بیشتر ازدواج) همه از جمله تاکیدات داستان در ستایش ادامه نسل است. اما ورای همه این ها شاید برگ برنده داستان نون خ نمایش پیشه و شغل آدم هاست، همان که در آثار ایرانی به طور کلی سهم بسیار کمی دارد.

اهمیت شغل و عایدی معمولا آن چیزی ست که درباره اش حرف زده می گردد، اما نمایش داده نمی گردد منظور از نمایش، تاثیر مساله شغل بر تصمیمات آدم هاست، یعنی همان اتفاقی که برای ادریس در این سریال افتاد و در مسیر درام کاملا موثر بود.

در هر صورت به نظر می رسد نون خ اسیر سوتفاهم رایجی شده که، چون در ژانر کمدی قرار گرفته است، پس لزوما حتما باید سرشار از موقعیت های کمیک باشد و البته در تفسیر و تحلیل هم ساده انگارانه قضاوت می گردد و گا ها دنیا داستانی آن به میزان درک و دریافت نمی گردد.